ADHD brein: hoe werkt het anders?

Het ADHD brein werkt nét even anders dan dat van mensen zonder ADHD. Dit is geen waardeoordeel, maar een feit dat wetenschappelijk onderbouwd is. Mensen met ADHD denken, voelen en reageren vaak anders omdat hun brein prikkels op een unieke manier verwerkt. In dit artikel duiken we in wat er precies gebeurt in het brein bij ADHD, hoe het eruitziet en welke typen ADHD er zijn.

ADHD brein: kenmerken en werking

Een ADHD brein wordt vaak gekenmerkt door onrust, impulsiviteit en moeite met concentreren. Maar onder de oppervlakte is er meer aan de hand. Neurologisch gezien werkt het ADHD-brein anders op het gebied van:

• Dopaminehuishouding: Mensen met ADHD hebben vaak een lagere beschikbaarheid van dopamine, een neurotransmitter die belangrijk is voor motivatie, beloning en focus (bron 2).
• Prikkelverwerking: Het brein filtert prikkels minder goed, waardoor externe en interne signalen sneller afleiden (bron 3).
• Executieve functies: Denk aan plannen, prioriteren, overzicht houden — deze functies verlopen vaak moeizamer bij ADHD (bron 4).

Toch is het niet alleen maar een 'probleem'. Het ADHD-brein is ook creatief, energiek, intuïtief en gevoelig. Veel mensen met ADHD zijn snelle denkers en voelen dingen haarfijn aan (bron 5).

Wat gebeurt er in je brein bij ADHD?

Bij ADHD zijn vooral de prefrontale cortex en het dopaminesysteem betrokken. Dit zijn de gebieden in het brein die verantwoordelijk zijn voor focus, impulsbeheersing en motivatie (bron 2). Bij mensen met ADHD werken deze gebieden anders:

• De prefrontale cortex is minder actief, waardoor het lastiger is om je aandacht langdurig ergens bij te houden (bron 2).
• Dopamine wordt sneller afgebroken of minder efficiënt overgedragen, waardoor het brein steeds op zoek gaat naar nieuwe prikkels of beloningen (bron 2).
• Er is minder rem op impulsen, wat kan leiden tot snel praten, druk gedrag of moeite met wachten (bron 2).

Daarnaast is gebleken dat het brein van mensen met ADHD letterlijk anders bedraad is: verbindingen tussen bepaalde hersengebieden verlopen minder efficiënt of juist overactief (bron 3). Dit verklaart waarom ADHD zich op zoveel verschillende manieren kan uiten.

Hoe ziet het brein van iemand met ADHD eruit?

Beeldvormingstechnieken zoals fMRI en PET-scans hebben aangetoond dat het brein van iemand met ADHD er op bepaalde vlakken anders uitziet (bron 3). Zo zijn er bij veel mensen met ADHD verschillen te zien in:

• Structuur: De hersenen kunnen iets kleiner zijn in volume, met name in de prefrontale cortex, basale ganglia en het cerebellum — gebieden die betrokken zijn bij aandacht, planning en motoriek (bron 3).
• Activiteit: Bij cognitieve taken laat het ADHD-brein vaak minder activiteit zien in hersengebieden die nodig zijn voor zelfcontrole en concentratie (bron 3).
• Connectiviteit: Netwerken in het brein zijn bij ADHD soms minder goed verbonden, wat leidt tot inefficiënte informatieverwerking (bron 3).

Belangrijk om te benadrukken: deze verschillen zijn gemiddeld en niet bij iedereen met ADHD zichtbaar (bron 4). Ze geven vooral inzicht in de biologische basis van ADHD, wat kan helpen bij betere herkenning en behandeling.

Welke 3 soorten ADHD zijn er?

ADHD is niet één vaststaand beeld — er zijn drie hoofdtypen, afhankelijk van welke symptomen het meest op de voorgrond staan (bron 1, bron 5):

1. ADHD type 1: Overwegend onoplettend (voorheen ADD)
   Moeite met concentratie, snel afgeleid, dromerig, vergeetachtig. Minder sprake van hyperactiviteit.
2. ADHD type 2: Overwegend hyperactief-impulsief
   Veel fysieke onrust, druk praten, impulsief gedrag, moeite met stilzitten of wachten.
3. ADHD type 3: Gecombineerd type
   Zowel onoplettendheid als hyperactiviteit/impulsiviteit zijn duidelijk aanwezig.

Welk type iemand heeft, kan in de loop van het leven veranderen — bijvoorbeeld doordat hyperactiviteit in de volwassenheid afneemt (bron 5).

Leven met een ADHD brein

Leven met een ADHD brein vraagt om zelfkennis, structuur en soms ondersteuning. Voor sommigen werkt medicatie goed, terwijl anderen baat hebben bij coaching, therapie of natuurlijke supplementen voor focus en rust (bron 5). Het belangrijkste is: begrijpen hoe jouw brein werkt, en hoe je er het beste mee samenwerkt in plaats van ertegen te vechten.

Veel mensen met ADHD ontwikkelen hun eigen strategieën, kiezen creatieve loopbanen of bloeien op in afwisselende omgevingen. Een ADHD-brein is geen beperking, maar een andere manier van zijn — en met de juiste ondersteuning kun je er veel kracht uit halen (bron 5).

Bron: hersenstichting.nl

Bronnen

1. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5).
2. Faraone, S. V., & Biederman, J. (1998). Neurobiology of Attention-Deficit Hyperactivity Disorder. Biological Psychiatry, 44(10), 951–958.
3. Hoogman, M. et al. (2017). Subcortical brain volume differences in participants with attention deficit hyperactivity disorder in children and adults: a cross-sectional mega-analysis. The Lancet Psychiatry, 4(4), 310–319.
4. Nederlandse Hersenstichting – www.hersenstichting.nl
5. Trimbos-instituut – www.trimbos.nl/onderwerpen/adhd